بسمه تعالی
مقدمه:
بر طبق اصل 57 قانون اساسی، حاکمیت در جمهوری اسلامی ایران از سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه تشکیل می گردد که این قوا زیر نظر ولایت مطلقه امر و مستقل از یکدیگر کار می کنند. طبق اصل 58 قانون اساسی اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی است که از نمایندگان منتخب مردم تشکیل می شود و مصوبات آن پس از طی مراحلی که در اصول بعدی می آید برای اجرا به قوای مجریه و قضائیه ابلاغ می گردد.
اختیارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی در وضع قوانین، تعیین بودجه سالانه، تذکر به وزراء و همچنین سؤال از ایشان، تحقیق و تفحص از عملکرد دستگاه های اجرایی و بسیاری از موارد دیگر ( این موارد به طور کامل در اصول 62 تا 99 قانون اساسی درج شده است)، نشان از اهمیت جایگاه این نهاد قانونی در نظام جمهوری اسلامی ایران دارد.
از سوی دیگر وزارت نیرو به عنوان یکی از زیربنایی ترین دستگاههاي اجرايي و صنایع محوری، نقشی مهم و راهبردی در توسعه اقتصادی و صنعتی کشور دارد، لذا تعامل خانواده بزرگ صنعت آب و برق کشور با مهمترین نهاد قانونگذاری در راستای عمل به اصول قانون اساسی که حاصل خون هزاران شهید و مجاهدت های ملت عزیز و گرانقدر و نیز راهبری داهیانه امام راحل (ره) می باشد، دارای اهمیتی دو چندان و جایگاهی ارزشمند در جهت اجرای منویات مقام معظم رهبری و توسعه کشور عزیزمان ایران اسلامی خواهد بود.
تهدیدها و فرصتها:
همانطور که در مقدمه فوق بيان شد، مجلس شورای اسلامی، نقش والا و اثرگذاری در تدوین راهبردها و سیاست های اجرایی کشور دارد، به همین دلیل نوع برخورد با این نهاد می تواند تهدید یا فرصتی برای دستگاههای اجرایی کشور باشد.
عدم تعامل مناسب با مجلس و نمایندگان محترم، مي تواند تهدیدی جدی در مسیر حرکت پویای دستگاههاي اجرایی باشد، به طوری که یک دستگاه اجرایی دارای تعامل نامناسب با مجلس دائماً در حال پاسخگویی به سؤالات، تذکرات و .... نمایندگان است و بالاترین مقام اجرایی دستگاه باید عمده وقت خود را صرف رسیدگی به چنین مسائل چالشی بنماید و از پرداختن مسائل اصلی و اساسی باز می ماند. جنبه دیگر این تهدید، عدم توجه مناسب نمایندگان به نیازهای اساسی دستگاه اجرایی در تدوین قوانین پایه ای همچون قانون های برنامه توسعه و قوانین بودجه سالانه می باشد. معمولاً در تصویب و تدوین چنین قوانینی توجه جدی به دستگاهها و وزارتخانه هایی که تعامل مناسبی با مجلس ندارند، نشده و خواست های آنها مرتفع نمی گردد.
از طرف دیگر با توجه به ظرفیتهای متعدد مجلس که در سطور پيشين بيان شد، تعامل مناسب یک وزارتخانه یا دستگاه اجرایی با مجلس، فرصت بسیار مغتنمی برای این دستگاه است، تا اولاً با توجه به جایگاه مناسب این مجموعه در مجلس، شرایط خود در دولت را نیز تثبیت نماید و ثانیاً در مواردی که دستگاه اجرایی موفق به جلب نظر دولت در تدوین لوایح برای پیشبرد اهداف خود نمی شود، از ساز و کار قانونی تدوین طرح (که در اختیار نمایندگان محترم مجلس قرار دارد) استفاده نماید. ضمناً تعامل مثبت با مجلس، شرایط دستگاه اجرایی و صنعت را در قوانین بودجه سالانه کشور تقویت نموده و این دستگاه می تواند برای نیل به اهداف مدون خود از
کمک های فراوان نمایندگان مجلس برخوردار گردد.
نقاط ضعف و قوت:
با توجه به اهمیت قوه مقننه (مجلس شورای اسلامی) واقف گشتیم، باید به برخی از نقاط ضعف و قوت مجموعه صنعت آب و برق در تعامل با نمایندگان مجلس نیز اشاره نمائیم.
با بررسی مسائل مطرح شده توسط نمایندگان محترم می توان نقاط ضعف اشاره شده را به شرح ذیل فهرست نمود:
- کندی سرعت پاسخگویی به مکاتبات نمایندگان.
- عدم توجه به مواردی که نمایندگان در نطق ها، تذکرات و سؤالات خود مطرح می نمایند.
- بی توجهی به مواردی که صنعت در پاسخ به تذکرات، سؤالات و مکاتبات نمایندگان ارائه
مي دهد و خلاف واقع بودن مطالب ارائه شده در برخي موارد (به عنوان مثال براي يك پروژه مرحله اي بيان مي شود كه نادرست است).
- عدم بهره گيري از نظرات نمایندگان در انتصابات مدیران منطقه ای و استانی و ارزیابی عملکرد مدیران صف و ستادی صنعت.
- عدم تعامل مناسب مدیران صف و ستاد صنعت با نمایندگان در خصوص ارائه اطلاعات دقیق به ایشان برای بهره برداری در زمان تدوین قوانین پایه و سایر قوانین.
- ارتباط نامناسب بخش های مختلف صنعت با کمیسیون های تخصصی مرتبط در مجلس و نمایندگان عضو این کمیسیون ها.
- جزيره اي کار کردن بخش های مختلف صنعت در برخورد با نمایندگان و عدم پیوستگی بخشهای مختلف صنعت آب و برق در این زمینه.
همچنین در یک نگاه کلی، نقاط قوت مجموعه صنعت آب و برق در این زمینه را به ترتیب ذیل می توان نام برد:
- ظرفیت بالای کارشناسی علمی صنعت آب و برق برای ارائه اطلاعات به نمایندگان محترم در راستای پیشبرد اهداف صنعت.
- وجود نمایندگان مجلس که قبلاً عضو خانواده صنعت آب و برق بوده اند و ظرفیت کارشناسی بالای این نمایندگان و مؤثر بودن نظرات آنان بر سایر نمایندگان در زمینه های تخصصی (از این ظرفیت می توان برای راه اندازی فراکسیون صنعت آب و برق در مجلس استفاده نمود).
- بالا بودن تعداد كميسيونهاي تخصصي مرتبط با صنعت كه در صورت تعامل مناسب با آنها موجب تقويت موضع صنعت در مجلس خواهد شد.
- اهمیت خدمات ارائه شده توسط صنعت آب و برق به مردم در نظر نمایندگان و تمایل اکثریت نمایندگان برای کمک به پیشبرد اهداف خدماتی صنعت.
ضرورت تعامل با نمایندگان مجلس شورای اسلامی:
به نظر می رسد با توجه به مواردی که ذکر آن در بخش های پیشین این نوشتار رفت، هیچ یک از اجزای صنعت آب وبرق در حوزه نظر با اهمیت و ضرورت تعامل با نمایندگان محترم مجلس مخالف نباشند و بلکه همه معترف این ضرورت و اهمیت هستند. متأسفانه، علیرغم این دیدگاه نظری، آنچه در عمل اتفاق می افتد، چیز دیگری را نشان می دهد و به همین خاطر چالش های اخیر صنعت در ارتباط با مجلس به وجود آمده است (افزایش سؤالات و تذکرات نمایندگان، ایجاد ناراحتی در نمایندگان پیرامون صنعت و بحث استیضاح). با توجه به مباحث طرح شده، تنها راه گریز از چنین چالش هایی بالا رفتن تعامل مثبت و کارآمد بخش های مختلف صنعت با نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی می باشد. به نظر می رسد شرایطی که در ماه های اخیر در ارتباط بین وزارت نیرو و مجلس شورای اسلامی رخ داد، به نوعی ضرورت و اهمیت تعامل با نمایندگان مجلس را بر مسئولان عالی رتبه و مدیران میانی (صف و ستاد) وزارتخانه نمایان ساخت و اهمیت این مسأله از دیدگان نظری و تئوری بر ایشان مسلم و مسجل شده است. بنابراین ضرورت دارد که استراتژی هایی در این خصوص تدوین گردد که بر مبنای این استراتژی های، برنامه های عملیاتی مشخص شده تا این اهمیت و ضرورت در حوزه عمل نیز به منصه ظهور برسد.
در همین خصوص، ابتدا به بررسی درگاه های ارتباطی نمایندگان با وزارت نیرو پرداخته و سپس استراتژی های مربوط به هر کدام از این درگاه ها را که موجب تقویت تعامل با نمایندگان مجلس خواهد شد، بیان می کنیم.
درگاه های ارتباطی با نمایندگان محترم مجلس:
درگاه های ارتباطی صنعت آب و برق با نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی در دو گروه کلی منطقه ای و ستادی قابل ارزیابی است.
درگاه های ارتباطی منطقه ای شامل تعامل مدیران استانی با نمایندگان حوزه های انتخابیه مرتبط، ارائه گزراش عملکرد و مشکلات توسط این مدیران به نمایندگان مربوطه، تسریع در پاسخگویی به مکاتبات نمایندگان اعم از مکاتبات مستقیم ایشان و مکاتباتی که از طریق ستاد ارسال می گردد، توجه به اهمیت حضور نمایندگان مربوطه در مراسم های افتتاح، کلنگ زنی و ... پروژه های
منطقه ای و ... می باشد.
درگاه های ارتباطی ستادی شامل تعامل مقام عالی وزارت، معاونین، مدیران عامل شرکت های مادر تخصصی و مدیران حوزه ستاد وزارتخانه با نمایندگان، تسریع در پاسخگویی به مکاتبات و درخواستهای نمایندگان اعم از سؤال، تذکر و ...، توجه به اخذ نظرات و دیدگاههای نمایندگان در عزل و نصب های مدیران منطقه ای، توجه به اخذ نظرات و دیدگاههای نمایندگان در ارزیابی عملکرد مدیران، توجه به اطلاع رسانی دقیق به نمایندگان محترم در خصوص پروژه ها و فعالیتهای صنعت آب وبرق از طریق ترتیب دادن بازدید نمایندگان از این پروژه ها و فعالیتها به صورت کمیسیونی، مجامع استانی و نمایندگان یک حوزه انتخابیه، اطلاع رسانی دقیق به نمایندگان در خصوص نیازهای صنعت آب و برق در زمان تدوین قوانین برنامه و بودجه و سایر قوانین از طریق مدیران مرتبط، رصد دقیق اتفاقات مجلس با محوریت مسائل مرتبط با صنعت آب و برق و ارائه مطالب طرح شده به مسئولان مرتبط و ... می باشد.
با توجه به درگاه های ارتباطی که در بخش فوق، ذکر آن رفت، استراتژی های ذیل جهت افزایش تعامل مناسب و مثبت وزارت نیرو با نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی پیشنهاد می گردد. در خصوص اجرایی شدن هر یک از این استراتژی های پیشنهادی، می توان برنامه عملیاتی مدونی را به طور جداگانه تدوین کرد، اما به نظر می رسد با اجرای دقیق مفاد "نظام نامه ارتباط با مجلس شورای اسلامی" که توسط مقام عالی وزارت ابلاغ گردیده است، عمده اهداف این استراتژی ها قابل حصول و دسترسی باشد:
1. بالا بردن سرعت پاسخگویی به مکاتبات، تذکرات کتبی و سؤالات نمایندگان محترم مجلس:
در این خصوص باید گفت که در تدوین کتاب اول چشم انداز وزارت نیرو، هدف نهایی برای مدت زمان پاسخگویی به تذکرات مکتوب 10 روز و سؤالات یک هفته تعیین شده است. ضمناً به نظر می رسد در خصوص سؤالات و تذکرات کتبی، علاوه بر ارائه پاسخ مکتوب، بهتر است راهکاری در نظر گرفته شود تا در تماس های حضوری مدیران مرتبط با نماینده محترم، زمینه اقناع وی فراهم گردد.
2. تقویت اطلاع رسانی در خصوص پروژه ها و فعالیت های صنعت آب و برق به نمایندگان محترم مجلس:
در خصوص این استراتژی به نظر می رسد، نیاز به تدوین یک راهکار عملیاتی پیرامون برنامه ریزی جهت بازدید نمایندگان محترم از فعالیتها و پروژه ها (به صورت کمیسیونی، مجامع استانی و انفرادی) می باشد.
3. تعامل با نمایندگان محترم مجلس در خصوص عزل و نصب مدیران استانی و نیز ارزیابی عملکرد آنان:
دراین بخش باید ساز و کاری تعبیه گردد تا معاونین محترم و مدیران عامل شرکت های مادر تخصصی در عزل و نصب مدیران منطقه ای زیر مجموعه، ملزم به اخذ نظرات نمایندگان مجلس و نیز اقناع ایشان در خصوص عزل و نصب ها باشند. اطلاع رسانی به نمایندگان در این خصوص و نیز حضور ایشان در مراسم تودیع و معارفه نیز از اهیمت خاصی برخوردار است. همچنین بخش ارزیابی عملکرد مدیران باید راهکاری ایجاد نماید تا نظرات نمایندگان محترم مجلس در خصوص مدیران استانی و عملکرد شرکتها در این ارزیابی ها به نوعی دخالت داده شود.
4. تعامل با نمایندگان مرتبط با خانواده صنعت آب و برق و استفاده از ظرفیت های ایشان برای پیشبرد اهداف صنعت در تدوین قوانین:
در این مورد نیز باید هر یک از معاونت های تخصصی وزارتخانه در خصوص نیازها و اهداف و برنامه های خود به طور دائم به این نمایندگان اطلاع رسانی نماید (از طریق امور مجلس) و از ظرفیت های موجود در این نمایندگان برای پیشبرد اهداف صنعت در مجلس شورای اسلامی استفاده نماید.
به نظر می رسد اقدام غیر مستقیم جهت ترغیب نمایندگان برای راه اندازی فراکسیون صنعت آب و برق (متشکل از نمایندگان کمیسیونهای تخصصی صنعت و نیز نمایندگانی که به نوعی با خانواده صنعت مرتبط هستند) کمک زیادی جهت رفع مشکلات صنعت آب و برق در مجلس شورای اسلامی خواهد کرد.
5. تعامل با نمایندگان در خصوص مسائل مرتبط با صنعت آب وبرق به صورت یک ساختار عمودی و از پایین به بالا:
در این خصوص باید راهکارهای عملیاتی تدوین گردد تا مسائلی که توسط نمایندگان محترم پیرامون صنعت آب وبرق مطرح می شود، ابتدا در استانها و حوزه های انتخابیه حل و فصل گردد و از انتقال مطالب به سطوح بالاتر تا حد امکان خودداری گردد. در مراحل بعدی حل و فصل موضوع به ترتیب باید شرکت های مادر تخصصی و معاونت ها ساز و کار ارائه دهند و در نهایت در صورت عدم حل و فصل مسأله، موضوع جهت تصمیم گیری نهایی به مقام عالی وزارت منتقل شود. در واقع لایه های پایینی و میانی مدیریتی باید برای سطوح بالای مدیریتی صنعت، تصمیم سازی نمایند.
6. توجه ویژه به حضور نمایندگان محترم مجلس در برنامه هايي از قبیل افتتاح، کلنگ زنی، سفرهای استانی و ....:
راه حل پیاده شدن این استراتژی که به نوعی اهمیت مجلس و نمایندگان آن را از دیدگاه صنعت و مدیران آن نشان می دهد، ارائه یک دستورالعمل اجرایی و یا بخشنامه می باشد. ضمناً در ستاد وزارتخانه باید ساز و کاری اتخاذ گردد که حضور نمایندگان مرتبط با صنعت (اعضای کمیسیونهای تخصصی) در نمایشگاهها، همایشها و برنامه های برگزار شده توسط ستاد به یک اصل تبدیل گردد.
7. گزارش دهی مداوم توسط مدیران استانی، مدیران عامل شرکتهای مادر تخصصی و معاونین و مقام عالی وزارت به صحن علني و كميسيونهاي مجلس و مجامع استاني نمايندگان در خصوص فعالیت های صنعت:
گزارش های دوره ای که توسط بخش های مختلف صنعت آب و برق (اعم صف و ستاد) برای نمایندگان محترم و کمیسیونهای مجلس ارائه می گردد، علاوه بر اطلاع رسانی در خصوص مسائل و مشکلات صنعت به نمایندگان، بیانگر جایگاه و اهمیت نمایندگان مجلس در دیدگاه مسئولان صنعت است. باید این مسأله که ارائه گزارش به نمایندگان و کمیسیونها قبل از تقاضا و خواست آنها باشد، به عنوان یک اصل در بخش های مختلف صنعت آب و برق پذیرفته و قبول شود.
همچنين علاوه بر ارائه گزارش فعاليتها و موارد مرتبط صنعت آب و برق توسط معاونين و مديران براي كميسيونهاي تخصصي و نمايندگان مجلس، بهتر است كه گزارش هاي كلي عملكرد نيز در دوره هاي زماني مشخص،توسط مقام عالي وزارت به صحن علني مجلس ارائه گردد.
***
همانطور که گفته شده، برای اجرایی شدن این استراتژی ها و دستیابی به اهداف تدوین شده آن، باید راهکارهاتی عملیاتی ذیربط نیز تدوین گردد که عمده این راهکارهای عملیاتی از طریق اجرای دقیق نظام نامه ارتباط با مجلس شورای اسلامی حاصل می گردد.